De vroege Weense pianoforte in dialoog met blazers én strijkers

Samen met de jonge Weense pianoforte zet dit programma graag ook een ander nog jong en relatief nieuw instrument uit die tijd in de kijker: de klarinet.

De klarinet was heel erg geliefd door Mozart, die het als geen ander in zijn rijke orkestraties wist te gebruiken en het naast dit trio zelfs voorzag van een prachtig concerto en het even beroemde klarinetkwintet, wat zeker ook sterk bijdroeg aan de verdere opgang en populariteit van het instrument.

In het zogenaamde Kegelstatt-trio combineerde hij het met de altviool, een ander van zijn zeer geliefde instrumenten, dat hij zelf graag bespeelde bv. in strijkkwartet samen met vrienden. Hij componeerde het voor de klarinettist Anton Stadler, met wie hij het zelf aan de altviool en met zijn studente Franziska von Jaquin aan de piano voor het eerst uitvoerde.

Dit unieke trio kreeg zijn bijnaam omdat Mozart het gecomponeerd zou hebben terwijl hij het geliefde balspel speelde. Kegelstatt is Duits voor de plaats waar gekegeld werd… Mozart noteerde zelf op het manuscript van een andere compositie, 12 duo’s voor 2 hoorns KV 487 “Wienn den 27.t Jullius 1786 untern Kegelscheiben”. Anderhalve week later componeerde en dateerde hij het trio KV 498. De naam Kegelstatt-trio verschijnt echter pas in 1862 in Köchels catalogus van Mozarts werken.

Een van Mozarts grootste bewonderaars was de jonge Beethoven, die in zijn composities zijn idool probeerde te evenaren en te overtreffen, en daarbij ook vele quotes en technieken van Mozart overnam en gebruikte.

Het Septet Op. 20 begon Beethoven in 1799 en werd afgewerkt in 1800, toen het ook zijn eerste uitvoering kende. In dezelfde toonaard van Es groot is het geschreven voor een bezetting van 3 blazers: klarinet, hoorn en fagot, gecombineerd met 4 strijkers: viool, altviool, cello en contrabas. Deze bezetting van de blazers is eerder ongebruikelijk en de even prominente rol van de klarinet t.o.v. de viool is veelbetekenend. Dit langere werk volgt de vorm van een serenade en het was een van Beethovens meest geliefde werken tijdens zijn leven.

De vorm lijkt ook erg op die van Mozarts strijktrio KV 563 (ook in Es), waarbij Beethoven substantiële inleidingen tot het eerste en laatste deel toevoegt en het 2de menuet vervangt door een scherzo. Het menuet zelf haalde hij uit zijn eigen vroege pianosonate Op. 49/2.

Doordat het zo populair was kreeg het Septet Op. 22 meteen verschillende arrangementen voor andere bezettingen en Beethoven zelf maakte dus ook deze bewerking voor pianotrio met klarinet, cello en piano Op. 38. Wat minder bekend en iets minder gespeeld dan het eerder in 1797 geschreven Gassenhauertrio Op.11 voor dezelfde bezetting is deze bewerking van het Septet zeker niet minder succesvol en is het muzikaal gezien met zijn vele afwisselende delen zelfs geïnspireerder en rijker te noemen!

Een oerklassiek programma dus, waarin de elegante maar keizerlijke nieuwe pianoforte het podium deelt met Mozart en Beethovens andere geliefde instrumenten als de klarinet, altviool en cello.

Mozart “Kegelstatt” Trio KV498 in Es voor klarinet, altviool en pianoforte (1786)

• Andante
• Menuetto
• Rondeaux: Allegretto

Beethoven Trio Op. 38 voor klarinet, cello en pianoforte naar het Septet Op. 20 (1802-03)

• Adagio - Allegro con brio
• Adagio cantabile
• Tempo di Menuetto - Trio - Menuetto da capo
• Thema Andante con Variazioni
• Scherzo: Allegro molto e vivace - Trio - Scherzo da capo
• Andante con moto alla Marcia - Presto

Benjamin Dieltjens, klarinet

Paul Declerck, altviool

Roel Dieltiens, cello

Piet Kuijken, pianoforte